St Thomas van Aquino, ook bekend als de "Engelachtige Dokter", is een van de belangrijkste figuren in de christelijke theologie en filosofie. Geboren in 1225 in het graafschap Aquino, in het huidige Italië, drukte hij zijn stempel op de geschiedenis van het westerse denken door zijn geschriften, zijn wijsheid en zijn blijvende invloed op de katholieke kerk en de filosofie in het algemeen.
Een leven gewijd aan God en de zoektocht naar de waarheid
1. Oorsprong en jeugd
Thomas werd geboren in een adellijke familie op het kasteel van Roccasecca, vlakbij Napels. Al op jonge leeftijd toonde hij een leergierige geest en een diepe gehechtheid aan het christelijk geloof. Toen hij vijf jaar oud was, werd hij naar de benedictijnenabdij van Monte Cassino gestuurd, waar hij een hoogwaardige opleiding kreeg. Zijn ouders hoopten dat hij abt van Monte Cassino zou worden, een prestigieuze positie, maar Thomas koos een andere weg.
Op 19-jarige leeftijd trad hij, tegen de wens van zijn familie in, toe tot de Dominicaanse orde, een bedelorde die zich richtte op onderwijzen en prediken. Zijn familie probeerde hem te ontmoedigen en sloot hem zelfs een jaar lang op, maar Thomas bleef bij zijn roeping. Uiteindelijk werd hij vrijgelaten en vervolgde hij zijn studie in Napels, Keulen en Parijs.
2. Studie en academische carrière
Onder de voogdij van de beroemde filosoof en theoloog Albertus de Grote ontwikkelde Thomas een bijzondere interesse in de Aristotelische filosofie. In een tijd waarin de ideeën van Aristoteles wantrouwen en discussie opriepen in de Kerk, probeerde Thomas ze te verzoenen met de christelijke theologie.
Hij doceerde in Parijs, Rome en andere grote Europese universiteiten en verwierf een reputatie als uitmuntend leraar. Zijn nederigheid, vroomheid en intellectuele nauwkeurigheid maakten indruk op iedereen die hem ontmoette. Hij wijdde zijn leven aan het schrijven en produceerde een kolossaal oeuvre, ondanks zijn vroegtijdige dood in 1274, slechts 49 jaar oud.
De belangrijkste werken van Thomas van Aquino
1. De "Summa Theologica"
De Summa Theologica is het bekendste en meest monumentale werk van Thomas. Het is verdeeld in drie hoofddelen:
Het eerste deel gaat over God, de schepping en engelen.
Het tweede deel onderzoekt menselijke handelingen, deugden en wetten en biedt een gedetailleerde analyse van de christelijke ethiek.
Het derde deel is gewijd aan Christus, de sacramenten en het uiteindelijke doel van de mens.
In dit werk probeert Thomas fundamentele vragen over geloof en rede te beantwoorden, waarbij hij gebruik maakt van een dialectische methode. Elke vraag wordt gepresenteerd in de vorm van bezwaren, gevolgd door een rigoureus antwoord en vervolgens een weerlegging van de bezwaren. Deze poging om het theologische denken te structureren en te verduidelijken blijft een bijdrage van onschatbare waarde.
2. De "Summa tegen de heidenen"
Dit werk is bedoeld om de waarheden van het christelijk geloof te presenteren aan niet-gelovigen, waaronder moslims en joden. Thomas gebruikt universele filosofische argumenten om het bestaan van God, de schepping en andere fundamentele waarheden aan te tonen, voordat hij zich baseert op de Openbaring om de mysteries te behandelen die specifiek zijn voor het christelijk geloof.
3. Commentaren op Aristoteles en de Bijbel
Thomas schreef ook uitgebreide commentaren op de werken van Aristoteles, de evangeliën en de brieven van Paulus. Deze commentaren getuigen van zijn vermogen om oude filosofische ideeën te integreren met het christelijke denken.
Het denken van Thomas van Aquino
1. Geloof en rede
Thomas van Aquino staat bekend om zijn verdediging van het idee dat geloof en rede niet tegenover elkaar staan, maar elkaar aanvullen. Hij stelde dat de menselijke rede, hoewel onvolmaakt, door observatie en reflectie tot bepaalde fundamentele waarheden over God kan komen, zoals Zijn bestaan. Maar geopenbaarde waarheden, zoals de Drie-eenheid of de Menswording, gaan het vermogen van de menselijke rede te boven en vereisen geloof.
2. Bewijzen voor het bestaan van God
Thomas formuleerde de "vijf manieren" om het bestaan van God aan te tonen:
Motie: Alles wat in beweging is, moet door iets anders in beweging worden gezet en er moet een "Eerste Onbeweeglijke Beweger" zijn, namelijk God.
Eerste Oorzaak: Elk gevolg heeft een oorzaak en er moet een "Eerste Oorzaak" zijn, namelijk God.
Continentie : Dingen in de wereld bestaan contingent, maar er moet een noodzakelijk wezen zijn, God, aan de oorsprong van alles.
Graden van volmaaktheid : De verschillende graden van volmaaktheid die in de wereld worden waargenomen, wijzen op een volmaakt wezen, God.
Finaliteit : Orde en finaliteit in de natuur wijzen op het bestaan van een intelligent wezen dat alles leidt, God.
3. Moraliteit en deugd
Thomas' morele denken is gebaseerd op het idee dat de mens geroepen is om zijn uiteindelijke geluk in God te zoeken. Hij maakt onderscheid tussen de theologische deugden (geloof, hoop, liefde) en de kardinale deugden (voorzichtigheid, rechtvaardigheid, standvastigheid, matigheid) en benadrukt het belang van goddelijke genade bij het bereiken van morele volmaaktheid.
De erfenis van Thomas van Aquino
St Thomas van Aquino werd in 1323 heilig verklaard en in 1567 tot doctor van de kerk uitgeroepen. Zijn denken had een grote invloed op de katholieke kerk, vooral tijdens het Concilie van Trente (1545-1563) en het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965). Hij wordt ook beschouwd als een van de grootste filosofen uit de geschiedenis, omdat zijn werk zijn stempel heeft gedrukt op denkers als René Descartes, Étienne Gilson en Jacques Maritain.
De kerk viert zijn feest op 28 januari, de verjaardag van de overbrenging van zijn relieken naar Toulouse. Vandaag de dag blijft hij een belangrijke figuur in het theologische onderwijs en worden zijn geschriften nog steeds bestudeerd op seminaries en universiteiten.
Conclusie: Een model van geloof en rede
St Thomas van Aquino belichaamt de onvermoeibare zoektocht naar de waarheid, geleid door een diep geloof en een rigoureuze geest. Door zijn vermogen om geloof en rede, theologie en filosofie met elkaar te verzoenen, bood hij de Kerk en de wereld een harmonieuze visie op menselijke en goddelijke kennis. Zijn voorbeeld nodigt ons uit om nooit op te houden met zoeken, ons geloof te verdiepen en te erkennen dat al onze overpeinzingen ons ertoe moeten brengen God en onze naaste meer lief te hebben.
